Günümüzde yapı endüstrisi küresel enerji tüketiminin
%33’ünden ve sera gazı emisyonlarının %39’undan sorumludur. Dolayısıyla iklim
değişikliğini durdurmak adına binaların karbonsuzlaştırılması kritik öneme
sahiptir.
Mimariyi karbondan arındıracak stratejilerin geliştirilmesi
ve uygulanmasında mimarlara ve tüm yapı sektörü çalışanlarına önemli bir rol
düşer. Bu rol, yapı tasarımı ve planlanması aşamasında; binanın ve tüm yapı
malzemelerinin üretim, nakliye, kurulum ve kullanım ömrünü kapsayan yaşam
döngüleri boyunca operasyonel ve yerleşik karbonun azaltılmasına yönelik
tasarım ve planlama yapmaktır.
Bu konuda somut çözümler arayan mimarlar için, mimariyi
karbondan arındıracak bazı stratejileri özetledik;
1. Dekarbonizasyona
Üç Düzeyde Yaklaşın
Dünya Kaynakları Enstitüsü, önceliğe göre sıralanmış bir
stratejiler listesi sunar. DKE listesi binaların karbonsuzlaştırılmasına üç
farklı düzeyde yaklaşır;
1) Enerji verimliliği yoluyla mevcut binalarda operasyonel
karbonun azaltılması,
2) Kalan düşük enerji talebini karşılamak için, ideal olarak
sahada veya gerekirse yakınlarda olmak üzere yenilenebilir enerji kullanımı,
3) Tüm yaşam döngüleri boyunca yeni binaların içerdiği
karbonun azaltılması.
2. Projenin
Erken Aşamasının Hedeflenmesi
Yeni bir projeye karbonsuzlaştırma hususunda titiz bir yaklaşımla başlanması gerekmektedir. Düşük karbonlu tasarım uygulamalarının planlanması hem en verimli hem de en uygun maliyetli seçenektir. Bir ürünün üretim aşamasında ortaya çıkan, doğaya salınan karbon miktarı olarak tanımlanan gömülü karbon mevcut yapılar için de önemli olmakla beraber, mevcut malzemeler çoktan kullanımda olduğundan, operasyonel karbonun azaltılması önceliklidir.
3. Biyolojik
Kaynaklı Malzeme Tercihi, Mevcut Malzemelerin Yeniden Kullanımı veya Geri
Dönüştürülmesi
Ahşap, kenevir yünü ve ağaç lifi gibi biyolojik kaynaklı malzemeler, karbonu depolayarak atmosferdeki karbondioksit seviyelerini düşürür. Bu sebeple, biyolojik kaynaklı malzemeler etkili ve sürdürülebilir malzemelerdir. Mevcut malzemeleri yeniden kullanmak yüksek çevresel maliyetlerle yeni malzemeler çıkarma ve üretme ihtiyacını ortadan kaldırır. Mümkün olduğunca fazla geri dönüştürülmüş malzeme kullanımı, yapıları karbondan arındırma yolunda çalışan mimarlar için güçlü bir stratejidir.
4. İç Elemanların Potansiyel Karbon Yayıcıları Olarak Kabul Edilmesi
Tasarımcılar tarafından yapılan yaygın bir hata, somutlaştırılmış karbonu hesaplarken potansiyel olarak önemli iç donanımları, mekanikleri ve teknik ekipmanı unutmaktır. Bu öğelerin kısa ömürlü olması ve binanın yaşam döngüsü sırasında değiştirilebilir olması onları önemsiz kılmaz. Bu unsurları hesaba katarak hesaplanan somutlaştırılmış karbon daha doğru olur.
5. Döngüsel
Ekonomiye Önem Verilmesi
Döngüsel ekonomi önemsenerek tasarlanan bir yapı, kaynak
açısından verimli, uyarlanabilir ve uzun ömürlü olduğundan yaşam döngüsü
boyunca daha az kaynak tüketir. Döngüsel ekonomi temel alınarak yapılan bir
planlama yukarıda belirtilen stratejilerin tümünü kapsar. Yapı sektörü, tüm
Avrupa'da çıkarılan malzemelerin yaklaşık yarısını ve atık üretiminin üçte
birini oluşturur. Bu nedenle, yeniden kullanım ve geri dönüşüm yoluyla
atıkların olumsuz etkilerini ortadan kaldırmak, küresel ısınmanın
durdurulmasına yönelik stratejilerden biridir.
6. Yaşam Döngüsü
Değerlendirmelerinin veya EPD'lerin Kullanılması
Uluslararası standartlar tarafından belirlenen Yaşam Döngüsü
Değerlendirmeleri (LCA'lar) ve üçüncü taraflarca doğrulanmış Çevresel Ürün
Beyannamelerinde (EPD'ler) yayınlanan sonuçlar aracılığıyla binaların karbon
çıktısı değerlendirilir. Ürünlerin değerlendirilme şekillerini standart hale
getirmek için EPD'ler ve yaşam döngüsü değerlendirmeleri uluslararası
standartlar tarafından düzenlenir.
Mimarlar, bu değerlendirmeler aracılığıyla tasarladıkları yapının karbon
ayak izini belirler ve değerlendirir.
Karbonsuzlaştırmaya bütünsel olarak yaklaşmak için
somutlaştırılmış karbon, operasyonel karbon, mevcut binalar, yeni binalar,
döngüsel ekonomi, hafif veya biyolojik kaynaklı malzemeler, geri dönüşüm ve
daha fazlası düşünülmelidir. Tüm bu stratejilerin önemli bireysel çözümler
oluşturmasına rağmen yapıları karbondan arındırmak için küresel kolektif çaba
gerekir. Net Sıfır Karbon Bina Taahhüdü, Binalar ve İnşaat için Küresel İttifak
ve Karbon Liderliği Forumu gibi küresel ve yerel girişimleri desteklemek bu
konudaki farkındalığın artmasına yardımcı olur.
